Author Archive
|
Her taşın kendine ait özelliği ve değeri vardır. Taşların değerini hareket kabiliyetleri ve kontrol ettikleri kareler belirler. Aşağıda ki tabloda taşların kontrol edebildikleri kareler ve taşların yaklaşık değerleri verilmektedir. Göz önünde tutulması gereken nokta şudur ki bunlar kesin rakamlar değildir ve taşların değeri diğer taşlarla uyum sağladığı sürece artar, taşların uyumu ise her hamleyle değişebilir.
|
| Taş | Değer | Gittiği Kare |
 |
Vezir | 9-10 | 21-27 |
 |
Kale | 5 | 14 |
 |
Fil | 3-3,5 | 7-13 |
 |
At | 3 | 2-18 |
 |
Piyon | 1 | 1-2 |
Farklı kitaplar da farklı değerler bulunabilir. Farklı rakamların kullanılması, taşların değerlerinin sadece etki altında bulundurulan hanelerin sayısına bağlı olmadığını ve kesin değerlerin olmadığını göstermektedir. Partide meydana gelebilecek olanakların çokluğu yüzünden ‘sabit bir kur’ beklemek zordur.
Bir dünya şampiyonluğu adayının, beraberlik olarak kabul edilen bir pozisyonda partiyi nasıl kaybedebileceğini, Vancouver’de oynanan Fischer-Taimanov maçının ikinci partisindeki oyun sonu göstermiştir.
Bu parti sekiz saat oynandıktan sonra 72. hamlede ikinci defa ertelendi. Analicilere göre parti birkaç hamle sonra beraberlikle sonuçlanacaktı. Büyükusta Kotov da “Sovyetspor”da, bu durum için Siyahın beraberlik şansı büyüktür diye yazdı. Parti bittikten sonra Taimanov’un kaybettiği haberi Moskova’da bir müddet kötü bir şaka zannedildi.
|
Bu durumda Siyahlar, atı beyaz er ile değişebilirse, kale ile file karşı beraberlik yapabilir. Beyaz için kazanç ancak, Siyah yanlış oynarsa düşünülebilir.
73..Kg7 74.Kf4 Şd5 75.Ka4 Ag6 76.Ka6 Ae5 77.Şf4 Kf7 78.Şg5 Kg7 79.Şf5 Kf7 80.Kf6 Kf6 81.Şf6 Şe4? Botvinnik’e göre Siyah 81..Ad3 ile devam etmeliydi. 82.h4 Af4 83.Şf5 Şd6! ve 84.Şf4’ten sonra siyah şah h8’de beraberlik yapar. 82.Fc8 Şf4 83.h4 Af3 84.h5 Ag5 85.Ff5 Af3 86.h6 Ag5 87.Şg6 Af3 88.h7 Ae5 89.Şf6 1-0
Şimdiye kadar hiçbir satranç turnuvası böyle satranç körlüklerine ve hatalarına sahne olarak sona ermemiştir. Bugüne kadar olmuş veya olagelmiş hataların en büyüğü diye tanımlandırabileceğimiz bir tanesi “41. SSCB Satranç Turnuvasında” son turdaki Tal – Averkin karşılaşmasında oldu.
Tal’e göre bu oyunun önemi büyüktü. Eğer bu oyun berabere bitseydi Tal gelecek yıl için aşağı kısma düşecekti.
Tal – Averkin oyununda aşağıdaki konum meydana geldi.
|
1..Kc4??
Siyah Averkin, atın açmazda oluşundan yararlanarak h4 erini almak istiyor. Ve bu amaçla Kc4 oynuyor.
1..Kc4?? 2.Ad5! ve Siyahlar terkeder. Çünkü ya kalite kaybedecek veya Ae7 mat olacak.
Böylece ava giden avlanıyor. Tal de ününü korumuş oluyor.
US. Chess Life and Review
Tanınmış problemci Sam Loyd’un 18 yaşındayken hazırladığı bir kompozisyon. İsveç Kralı XII Charles, 1713 Bender’de Türkler tarafından kuşatılan ordugahında kumandanlarından biriyle satranç oynarken şu duruma gelirler:
|
Kral bu durumdayken rakibine üç hamlede mat ilan etmek üzereyken bir kurşun gelir ve Ae1’i parçalar. Atsız kalan Kral tekrar düşünür ve bu sefer dört hamlede mat var der. Fakat tam bu sırada bir kurşun daha gelir ve h2 erini de parçalar. Kral sakince durumu tenkit eder ve 5 hamlede mat olduğunu söyler. Bu problem ve hikayenin yayınlanmasından yıllar sonra bir satranç uzmanı Alman: İlk kurşun şayet g7 karesindeki kaleyi parçalasaydı Kralın 6 hamlede yine mat edebileceğini fark etti.
Çözümler:
a) Atlı: 1.Kg3 Fg3 2.Af3 ve 3.g4 ++
b) Atsız: 1.hg Fe3 2.Kg4 Fg5 3.Kh4 Fh4 4.g4 ++
c) Er h2’siz: 1.Kb7 Fe3 (1..Fg1 2.Kb1 Fh2 3.Ke1 Şh4 4.Şg6 ve 5.Ke4 ++) 2.Kb1 Fg5 3.Kh1 Fh4 4.Kh2 gh2 5.g4 ++
d) Kalesiz: 1.Af3 Fe1 2.Ae1 Şh4 3.h3 Şh5 4.Ad3 Şh4 5.Af4 h5 6.Ag6 ++
Vezir oldukça kuvvetli bir taş olmasına rağmen rakip şahı tek başına mat edemez bunun için şahın yardımı gereklidir.
Tüm örnekler tahtanın kenarında ve şahın yardımıyla gerçekleşmektedir.
Ayrıca vezir matında aşağıdaki PAT pozisyonlarına dikkat etmek gereklidir.
Aşağıda size bir örnek
İki kale matı matlar içerisinde en kolay olanıdır. Bu mat için iki kale şahın yardımı olmadan mat yapabilir.
Mat pozisyonu
Aşağıda size bir örnek..
Vezir matına benzer bir şekilde kale ve şahın işbirliği yapması gereklidir. Fakat bu mat için biraz daha dikkatli olunmalıdır..
Örnek:
|
Bannik – Tal
Reshevsky’nin “daima rakipten bir hamle fazla” teorisini doğrulayan bir örnek daha. Bu sefer sahnede Tal var. Eski Dünya Şampiyonu.
24. SSCB Şampiyonluğu, Bannik-Tal partisi. Beyazlar en son 25.Kd2 oynamış durumdalar.
Tal diyor ki: “Eski usta Bannik Kd2 oynayınca gözlerime inanamadım. Çünkü ben zaten e3 oynamaya hazırlanıyor ve Beyazların nasıl önleyeceğini de merak ediyordum. Halbuki bunu önlemek şöyle dursun, bilakis teşvik ediyorlardı. Kendi kendime: Dur bakalım, kurnaz Bannik acaba bana ne gibi bir tuzak hazırladı? Dedim ve buldum.
25..e3 26.fe Ve3 27.Vf2 den sonra Ae2 ile Siyahlar kalite kazanır. Fakat bunu Bannik’in görmemesine imkan yoktu. 28.Ke2 Vc1 29.Ke1 Şimdi 29..Kd1’e karşı 30.Vf6 Ke1 31.Şh2 Vh6 32.Fe1 Haaa, demek Bannik bana bu tuzağı hazırlamıştı. Fakat burada onun göremediği zayıf bir nokta acaba yok muydu?”
Evet varmış. Bunu bulan Tal aynı varyanta giriyor ve 29..Fc3!! oynayarak kazanıyor. 30.Kc1’e karşı Fd4!
Herkes dahi olmak üzere doğar. Fakat sadece çok az kişi dahi olur. Diğerleri için ne söylenebilir? Bazı kişilerin dehası ömürleri boyunca derin bir uykudadır. Diğerlerinin dehası en uygunsuz bir zamanda uyanmaktadır. Örneğin ressamın dehası yeni resmini yarattığı anda değil fakat dairesini yeni mobilyalarla döşediği anda ortaya çıkmaktadır. Bazı kişiler daha şanslıdır. Rouget de Lisle “Marseillaise”i tam zamanında bir çırpıda yazmıştır ve sonraları dehası bir daha hiç uyanmamıştır. Stefan Zweig’ın belirttiğine göre “bir gecenin dehası” olmuştur.
Ben de şanslıydım. Eğer biraz deham varsa, bu gerçekten Viktor BAGIROV’la oynadığım gece uyandı. Söylendiği gibi, bir gecenin dehası oldum. Bu oyun satranç kariyerimde eşsiz bir oyun oldu. Ben dehaları her zaman uyanık olan bir FISCHER ve KARPOV veya hatta KASPAROV değilim. Fakat bu özel olaydan dolayı kaderime minnettarım.
Her çağın kendine özgü bir güzellik ölçütü vardır. Gelecekte hangi oyunun en çok hayranlık uyandıracağını kestirmek kolay değildir. Fakat kim bilir? Muhtemelen geleceğin uzmanları Belgrad televizyonu tarafindan düzenlenen yarışmanın sonuçları hakkında mutabık kalacaklardır. Asrın on oyunu yarışma için seçildi ve jüri iki milyon kişiden oluşuyordu. En büyük ödüle iki satranç devi Botvinnik ve Capablanca (Rotterdam 1938) tarafindan oynanan oyun layık görüldü. İkincilik ödülünü Bagirov-Gufeld kazandı. Bazen geçen yüzyıla oranla bizim daha pratik ve rasyonel oyuncular olduğumuzu duyuyorsunuz. Bugünlerde satranç mücadelesinin geçen yüzyıldan daha pozisyonel ve rasyonel hatlarla oynandığı şüphesizdir. Fakat bazen fedaların oldukça gerekli olduğu pozisyonlar ortaya çıkmaktadır.
Okuyucular şimdi Siyahın, şah fili (çünkü açılışta değişildi) ve can alıcı durumda etkili bir patlamaya neden olacak veziri dışında pratik olarak bütün taşlarını feda ettiği bir oyun göreceklerdir. Rakibimi sadece bir tempo geride bırakarak karşı atak gerçekleştirmeyi tasarladım ve bu tempo uğruna bu kadar çok taş feda ettim.
Bagirov – Gufeld SSCB Yarı Finali Kirovabad 1973 Şah-Hint
1.d4 g6 2.c4 Fg7 3.Ac3 d6 4.e4 Af6 5.f3 0-0 6.Fe3 Ac6 7.Age2 Kb8
e7-e5 ile merkez operasyonlarına başlamadan önce, beyaz şahın saklanacağı vezir kanadında b7-b5 ile alan kazanılması önerilir.
8.Vd2 a6 9.Fh6
Bagirov güler: Eğer g7’deki fili değişirsem, Gufeld silahsız kalacaktır. Aklıma gelmişken söyleyeyim, bunun içinde bir tuz tanesi vardır. Fakat bu durumda, gözde filimi kaybetmekten dolayı çok rahatsız olmadım. Beyaz zaman kaybediyor ve stratejik olarak doğrulanan şah-kanadı atağı, Siyahın vezir kanadında tehditler yaratması için yeterli zamanı olduğundan taktik olarak geç kalmıştır.
9..b5 10.h4 e5 11.Fg7 Şg7 12.h5 Şh8 13.Ad5
Doğru strateji. Tehdit 14.Af6 ve 15.d5’tir. Bundan sonra atak kendiliğinden gelişecektir. Ne yapılmalıdır? 13..Ae8 gibi hamleler çok pasiftir ve böyle pozisyonlarda gecikme ölüm kadar kötüdür.
13..bc4
Tüm stratejiyi doğrulamak üzere. Siyah Beyazın hücum etmesine izin verir fakat Beyaz kalesini a1’den oyuna sokmalıdır. Bu vezir kanadındaki karşı hücumun fikridir.
14.hg6 fg6 15.Vh6
Şimdi, sakin bir hayat için ümit yoktur, fakat kim tehditkâr bir maceraya atılmazdı. Bu hamlenin Beyazın açılışta elde ettiği varsayılan minimal avantajı haklı çıkardığı imkansız gözükmektedir.
15..Ah5 16.g4 Kb2
Fedalar planlıyor. Henüz bir karşı hücum değildir, fakat Beyazın dikkatini dağıtan sadece bir karşı oyundur.
17.gh5 g5
Satranç gerçekten şaşırtıcı bir oyundur. Pozisyona bakınız. Rakibimin fazla bir taşı ve şah-kanadında ciddi tehditleri vardır. Buna rağmen, Siyah cambaz ipinde dengeyi sağlamaktadır. Nasıl açıklanabilir? Bu pozisyonda en önemli olan tahtanın merkezidir. Siyah merkezi parçalamayı denemektedir, böylece rakibinin taş avantajını yok etmektedir.
18.Kg1 g4
Şimdi mücadele en hareketli durumundadır. Beyazın şahı ateş altındadır ve Bagirov doğru kararı almaktadır.
19.0-0-0 Ka2
|
20.Aef4 ef4 21.Af4
Şimdi Siyahın güçlü bir karşı hücum hazırlamak için yeterli zamanı vardır.
21..Kf4 22.Vf4
Beyazın materyal avantajı vardır fakat ani tehditler püskürtülmüştür. Hücuma yeniden başlamak için, Beyaz filini c4’e yerleştirmelidir, g4’teki piyonu almalıdır ve kaleyi f1’e getirmelidir. Böylece Siyahın yedekte üç temposu vardır. Siyahın bütün güçlerinin kaleyi desteklemesi gerektiği açıktir.
22..c3 23.Fc4 Ka3
Oyundaki ve muhtemelen bütün hayatımdaki en zor hamle 23..Ka4 çok tabii gözüktü fakat böyle durumlarda her zaman tempo kazanmak istersiniz fakat sakin 24.Fb3’ten sonra, Siyahın hücumu çıkmaza girecektir.
24.fg4
Bu oyunun değeri Beyazın ümitsiz hamleler yapmadığı gerekçesiyle artmıştır fakat Beyaz, rakipten önce satranç tahtasının çeşitli yerlerinde yeni engeller oluşturmaktadır ve en inatçı direnci göstermektedir. Fazla materyalden vazgeçerek, Bagirov şaha ani tehditleri savuşturmaktadır ve Siyahın hücum eden taşları bir an için koordinasyonlarını kaybetmektedirler. Bu nedenle, Siyah kahramanca çabalar göstermektedir.
24..Ab4 25.Şb1
Beyazın şahına hücum edilmesine sadece bir hamle kalmıştır. Bu nedenle Beyaz 25..c2 26.Şb2 cd1V 27.Kd1 ve Siyah bir taş ilerde kaybediyor, çünkü 28.Kf1’e karşı savunma yoktur (ve ayrıca 28.Şa3 vardır).
25..Fe6
Varyasyonları hesaplarken, birden satranç tahtasındaki taşların kaleidoskop’ta olduğu gibi sıçradığını hissettim. Satrançta koordinasyon kanununu yansıtan bu görüntü daha sonraki eylemlerimde bana yardımcı oldu. Bir taş bir diğerine yol verir ve daha sonra üçüncü taş işin içine girer ve böylece final resmine kadar herşey gider. Aşikâr olarak, karmakarışık hareketler çok sağlam düzene uyar ve taşlar trenlerden daha dakik olarak yerlerine ulaşırlar.
|
26.Fe6 Ad3
Vezir için b8-b1 ana hattını açmaktadır. Siyah taş üstüne taş feda etmeye başlıyor. 26.Ad5’te iyi gözükmektedir. Fakat 27.ed5’ten sonra şahın b1-f5 diyagonali boyunca dar bir kaçış yolu vardır.
27.Vf7
Yeni engeller çıkarıyor. 27.Kd3 hızlı bir matla sonuçlanırdı: 27..Vb8 28.Şc2 Vb2 29.Şd1 Ka1 mat
27..Vb8 28.Fb3 Kb3 29.Şc2
Bu hücum eden güçlerin koordinasyon kaybıdır, Bagirov’un şahı kuşatılmıştır fakat henüz teslim olmamıştır. Bu çok sorunlu işlem için Siyahın ileri hatları henüz ağır toplardan yoksun değildir. Fakat oyuna nasıl sokulabilirler? Sadece yeni fedalar yaparak etkilerini gösterebilirler.
29..Ab4
Tek ve kesin hamle.
30.Şb3
Eğer 30.Şc1 daha sonra 30..Kb1 31.Şb1 Ad5 32.Şc2 Vb2 aynı finale ulaşılırdı. Siyah sekiz hamle içinde mat eder. Rakiplerin büyük bir sevgi ve saygı içinde bulunduğu geçmişteki romantik çağda, bütün kombinezonlar matla sonuçlanırdı. Eğer bu oyun 19’uncu çağda oynansaydı, Siyah “Sekiz hamlede mat ediyorum” diye ilan ederdi.
30..Ad5 31.Şc2 Vb2 32.Şd3 Vb5 ve Beyaz terkeder çünkü 33.Şc2 Ve2 34.Şb3 Vb2 35.Şc2 Vb5 #
Her ressam kendi “Mona Lisa”sını yaratmayı düşler. Her satranç oyuncusu kendi “ölümsüz oyununu” oynamak ister. Hiç bir başka oyun bana bu oyun kadar zevk vermedi. Bugün bile bu oyunu hatırlamaktan kendimi mutlu hissediyorum. Böylece bütün bahtsızlıkları unutuyorum ve gerçekleşen düşümün hazzını tadıyorum.
Bu şimdiye kadar karşılaştığımız en zor mattır. Bu mat için tahtadaki tüm taşların işbirliği yapması gereklidir.
İlk diyagram temel mat pozisyonudur.
Muhtemel pat pozisyonları
Örnek:
