Jose Raul Capablanca (1901 – 1942)
(Dünya Şampiyonu: 1921 – 1927)
19 Kasım 1888’de Havana’da doğdu Capablanca. Satranç oynamayı 4 yaşında babasının oyunlarını izleyerek öğrendi. 1901 yılında Capablanca daha 12 yaşındayken Küba Şampiyonu Juan Corzo’yla resmi olmayan bir maç yaptı. Bu maçı 4 kazanç, 6 beraberlik ve 3 kayıpla kazandı. 1902’de Küba Şampiyonasına katıldı. Corzo’nun kazandığı bu şampiyonada, Capablanca dördüncü oldu.
Jose, 1904’de özel bir okulda öğrenim görmek için New York’a gitti. 1906’da Columbia Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü’ne girdi. Capablanca o yıllarda zamanının çoğunu Manhattan Satranç Klübü’nde geçiriyor ve zamanın Dünya Şampiyonu Emanuel Lasker’le oyunlar oynuyordu. On beş yıl sonra bu ikili, Dünya Şampiyonluğu için oynayacak ve bu karşılaşmalarda Capablanca Lasker’i yenecektir. Kimyadan daha çok satranç çalıştığı için Capablanca’nın 1908’de bursu kesildi. O da geçimini satrançla sürdürmeye çalıştı.
1909 yılında Capablanca, Amerika Şampiyonu Frank Marshall’la oynadı. Maçı 8 kazanç, 14 beraberlik ve 1 yenilgiyle kazandı. Daha sonra simultane turuna çıktı ve 720 oyun oynadı. Bunlardan 686’sını kazandı, 20’sinde berabere kaldı ve 14’ünü kaybetti.
1910’da New York eyaleti birincisi oldu. Jose, 1911’de ilk kez önemli bir turnuvaya katılarak birinci oldu. Bundan sonra Lasker’le Dünya Şampiyonluğu için karşılaşacaktı. Lasker maçın 30 oyunla sınırlandırılmasını ve 6 maç kazananın Dünya Şampiyonu olmasını istedi. Capablanca bu sınırlandırmaya ve diğer kurallara karşı çıktı. Bu nedenle Lasker görüşmeleri bitirerek, karşılaşmadan vazgeçti. İkilinin karşılaşma konusunda anlaşabilmeleri için aradan 10 yıl geçmesi gerekecekti.
1913’te Havana Turnuvasında Marshall’ın ardından ikinci oldu. Marshall’la oynadığı karşılaşmayı terk etmeden önce, kendisini terk ederken görmemesi için herkesi oyun salonundan dışarı çıkartı.
1914’te Saint Petersburg turnuvasında Lasker’e kaybederek onun ardından ikinci oldu. Çar II.Nikola turnuvaya katılan dört ustaya “Büyükusta” ünvanını verdi. Dünya Şampiyonluğu için Lasker’le görüşmelerini sürdürürken I.Dünya Savaşı patlak verdi.
Dünya Savaşı boyunca New York’ta kalan Capablanca, buradaki 1915, 1916 ve 1917 turnuvalarını kazandı. 1916 yılındaki turnuvadaChalej’e kaybettiği oyundan sonra Capablanca 8 yıl boyunca bir daha hiç yenilmeyecekti. 1918 New York Turnuvası önemli bir olaya sahne oldu. Marshall, Capablanca’ya karşı Ruy Lopez açılışında kendi adıyla anılacak ünlü Marshall Atağını hazırlamıştı.(Bu açılış hala pek çok kişi tarafından kullanılmakta.) Ama Capablanca bu oyunu kazandı.
1920 yılında Capablanca “Satranç Kariyerim” adlı kitabını yazdı.
Aynı yıl Lasker Dünya Şampiyonu ünvanını Capablanca’ya bıraktı. Ama herkes onların karşılaşmasını istiyordu. 25 000 dolarlık bu turnuva 15 Mart 1921’de Havana’da başladı. Capablanca maçı 4 kazanç ve 10 beraberlikle kazandı.
1921’de “Satrancın Temel İlkeleri” ve Dünya Şampiyonluk maçı üzerine iki kitap daha yazdı. Aynı yıl aralık ayında ise evlendi.
1922 yılındaki simultane bir maçta 102 kazanç ve 1 beraberlikle inanılmaz bir performans gösterdi. 1924’te New York’ta Lasker’in ardında ikinci oldu. 10 kazanç, 9 beraberlik ve 1 yenilgisi vardı. 8 yıldır sürdürdüğü yenilmezliği bu turnuvada sona erdi. Bu tek yenilgiyi Richard Reti karşısında aldı.
1925 yılında Capablanca, “Chess Fever” adlı bir filmde rol aldı. Satranç dünyasının en yakışıklısı olarak kabul edilen Capablanca’nın kadınların satranca olan ilgisini arttırdığı söylenir. Bu filmin de buna yaptığı etkiyi unutmamak gerekir.
1927’de New York Turnuvasında Alekhine’in önünde birinci oldu. Bu zamana kadar Capablanca 1914’ten bu yana oynadığı 158 turnuva oyunundan yalnızca 4’ünü kaybetmişti. Aynı yıl Alekhine’le Dünya Şampiyonluğu için karşılaştı. Kapalı kapılar ardında oynanan oyunda Capablanca 3 kazanç, 25 beraberlik ve 6 kayıpla maçı kaybetti. 34 oyunun 32’si Kabul Edilmemiş Vezir Gambiti açılışıyla oynandı. Alekhine hem Dünya Şampiyonluğu ünvanını hem de 10 000 dolarlık ödülü kazandı. 1929’da Alekhine, Capablanca’nın yeniden karşılaşma teklifini reddetti; daha zayıf olan Bogoljubov’la karşılaştı ve ünvanını korudu.Alekhine daha sonraları da Capablanca’nın karşılaşma önerilerini reddetti. İleri sürdüğü gerekçe Capablanca’nın 10 000 dolarlık bir teklifle gelmemesiydi. Ancak ekonomik kriz nedeniyle bu, Capablanca için yerine getirilmesi olanaksız bir istekti.
1936-1937 arasında çeşitli turnuvaları kazandıktan sonra ilk eşinden boşanarak bir Rus prensesle evlendi. Daha sonra sağlık sorunları yaşayan bu eşsiz büyükusta 8 Mart 1942’de hayata gözlerini kapadı.
53 yaşında ölen Capablanca, en kısa yaşayan Dünya Şampiyonu’ydu. Havana’da devlet töreniyle gömüldü. Dünya Şampiyonluğu oyunlarında 7 kazanç, 35 beraberlik ve 6 kaybı vardır. Oynadığı 48 oyundan 24,5 puanla başarısı %50’nin üzerindedir. 6 yıl Dünya Şampiyonu olarak kalmış ve tekrar ünvanını korumak için kendisine bir şans tanınmamıştır. Elo puanı 2725 olarak hesaplanmıştır. Capablanca 700 turnuva oyunundan %71’ini kazanmıştır. Bütün hayatı boyunca yalnızca 36 oyun kaybetmiştir.