Yıl 1924, New York. Dünya ustalığını üç yıl önce Capablanca’ya devreden büyük Emanuel, adaşı genç Eduard Lasker ile oynuyor. 81 inci hamledeler. Çoğu kez yaptığı gibi oyun ortasında psikolojik hamlelerle rakibini yanlış yola saptırmaya çalışmış, fakat sert cevaplarla karşılaşmış ve oyunsonunda diagramdaki güç duruma düşmüş.
|
| Emanuel Lasker – Edouard Lasker |
Capablanca ve Alekhine beyazın kaybedeceğini ileri sürüyorlar ve diğer ustalarla bire on bahse giriyorlar. Çünkü Erler az sonra teslim alınacak ve Kale + Er Ata karşı kolayca kazanacak. Böylece her ikisi de turnuva tablosunun «son ışıklarından» Eduard sayesinde tehlikeli rakiplerinden bir puvan almış olacaklar. Eduard 90 ıncı hamlesinden sonra biraz adale hareketi için salondan dışarı yürüyünce Bogoljubov’un tebrikleriyle karşılaşıyor. Bogoljubov sansasyonel telgraf haberinin basın odasında hazırlanmakta olduğunu söylüyor. Bütün bu kaynaşma içinde sükûnetini kaybetmeyen tek kişi Emanuel Lasker. Ama önce oyunun seyrini görelim:
81.g6 Kd7 82.Ab2 Kd2 83.Şf3 Kd8 84.Şe4 Kd2 85.Şf3 Kd8 86.Şe4 Şd6 87.Şd4 Kc8 88.g7! Şe6 89.g8V Kg8 90.Şc4 Kg3 91.Aa2 Şf5 92.Şb4 Şf4 93.Ab2! Şe4 94.Aa4 Şd4 95.Ab2 Kf3 96.Ae4 Ke3 97.Ab2 Şe4 98.Aa4 Şf3 99.Şa3! Şe4 100.Şb4 Şd4 101.Ab2 Kh3 102.Aa4 Şd3 103.Şb3 Şd4 +.
Oyun burada berabere bırakılıyor. Artık kuşku kalmamıştır, çünkü Beyaz 99 uncu hamlesiyle rakibinin plânını bozmuştur. Siyah Şahın Kalenin arkasından dolaşarak oyuna girmesi, 99..Şe2, basitçe Şb2 ile cevaplandırılacaktır. Birkaç hamle önce siyahın kazandığına inanılması kınamamazdı, çünkü Beyazın Siyah Eri alması üç hamle gerektiriyordu: Şa3, Ac5, Ab3. Fakat o zaman Siyah Şah c4 karesine oturabilecek ve Atı açmazdan alacaktı. Bütün bu ümitler Beyazın 93 üncü hamlesiyle boşa çıktı. Oyuna bitmiş gözüyle bakanlar Dr. Lasker’in keşfini anlamaya başladılar. Dr. Lasker yeni bir teorik alan keşfetmişti. Bu alanda kalite ve Er fazlasıyla kazancın gene de mümkün olmadığı ispat ediliyordu.
Eduard, 99 uncu hamlede bunu kavramaya başlayınca önce akıllıca bir iş yaptı. Basın odasına gitti ve Bogoljubov’un zafer bildiren haberine engel oldu. Sonra tahtanın başına geldi, son kazanç şansını denedi, fakat büyük rakibinin yerinden sökülemeyeceğini anlayınca elini uzattı.
Bugün bu durum oyun-sonu literatürünün klasik beraberliklerinden biridir. Fakat o zaman bilinmiyordu. Yeni teorik alanın keşfinin çalışma odasında değil, mücadele sırasında ve yelkovanın tehdidi altında yapılmış olması Emanuel Lasker’in hizmetinin değerini daha da yüceltiyor.
Uluğ NUTKU